Writing Hawa - Een schreeuw
door Stella Cai Moore
In Najiba Noori’s documentaire Writing Hawa is hoop een tweesnijdend zwaard.
Writing Hawa begint als een intiem portret van een vrouw die zoveel is ontzegd en nu haar kleine vrijheden terugneemt. Hawa Noori, de moeder van de filmmaker, uit op 52-jarige leeftijd haar wens om te leren lezen en schrijven. Opgegroeid in landelijk Afghanistan moest Hawa op haar dertiende trouwen met een man van 44. Sinds 2019 filmt Najiba haar moeder, die dag in dag uit toegewijd lezen en schrijven oefent. Echter wordt dit lichtpuntje van hoop abrupt gedoofd wanneer de Taliban Kabul opnieuw overneemt, waardoor het persoonlijk verhaal van Hawa zich ontwikkelt naar het vooruitzicht van een donkere toekomst voor vrouwen in Afghanistan.
Vrijwel de hele film speelt zich af in de huizen van Hawa en haar familieleden. Aangrijpende scènes tonen Hawa in haar woonkamer in Kabul, omringd door haar kleinzoontjes op het tapijt, die giechelend hun oma helpen met haar kalligrafie. De shots van Najiba’s ouderlijk huis zijn fris en gestileerd, de lege muren contrasteren met de decoratieve patronen van de tapijten en kledij van Hawa en haar vrouwelijke familieleden. Op hun eigen manier protesteren zij tegen de draconische ideologie van de Taliban, die vrouwen verplicht zich te verstoppen en te bedekken. Hawa’s jurken en hoofddoeken zijn een explosie van kleur. Als haar kleindochter Zahra komt logeren, decoreert Hawa Zahra’s handen en haren liefelijk met kleurrijke sieraden en haarclips terwijl zij samen schrijfoefeningen doen. Hoopvolle taferelen van kleur en tederheid te midden van de grauwe buitenwereld.
Maar de berichten dat de Taliban het regime in augustus 2021 weer in handen neemt, vallen dit serene portret binnen. De turbulentie van Afghanistan is zichtbaar in Hawa’s gepijnigde ogen, vastgeplakt aan de televisie die dagelijks steeds slechter nieuws uitzendt. Voor meisjes wordt het verboden om naar school te gaan en vrouwelijke journalisten vluchten voor hun levens. Hawa’s hartzeer galmt uit het scherm. Zij huilt voor haar kleindochter Zahra, omdat haar net als miljoenen andere meisjes hetzelfde lot als kindbruid te wachten staat. Bij de vrouw die aan het begin van de film zo vastberaden is om haar leven weer in eigen handen te nemen voel je het laatste beetje hoop weggaan als Hawa zich afvraagt: “Waarom roepen ze ons niet op en doden ze iedereen in één keer? Dan is er één dag van rouw, geen duizend.” Het statement lijkt alles tegen te gaan wat de film inspireert, maar het betrekt ook de verantwoordelijkheid van de kijker om zich af te vragen: hoeveel hoop kan een individu bij elkaar rapen te midden van onderdrukking?
Writing Hawa lokt je met prachtige glimpen van hoop en veerkracht, voornamelijk vertolkt door de ongelooflijk innemende Hawa, maar de realiteit blijft somber. Hoop voelt positief, totdat het een pad naar teleurstelling wordt. Writing Hawa twijfelt op een manier die doet denken aan de Pandoramythe, de film presenteert hoop als een essentiële eigenschap om te overleven maar ook als de laatste kwaadaardigheid van de mens. De epiloog meldt dat Hawa en haar familie uit Afghanistan hebben kunnen vluchten, maar herinnert er ook aan dat Afghanistan nog steeds het enige land ter wereld is waar meisjes onderwijs ontzegd wordt. Hoop hoeft geen kwaadaardigheid te zijn, als het een schreeuw is om verandering. Writing Hawa schreeuwt die hoop, voor de Hawa’s die moesten achterblijven.